In overeenkomsten (met name als deze zien op een bedrijfsovername) is vaak de algemene bepaling opgenomen dat partijen door het ondertekenen van de overeenkomst, afstand doen van een beroep op ontbinding. Is dit echter wel wenselijk? En hoe zit het met gedeeltelijke ontbinding?
Wanneer ontbinden?
Een overeenkomst mag worden ontbonden wanneer de andere partij tekortschiet in de nakoming hiervan. Deze tekortkoming moet zodanig ernstig zijn, dat het ontbinding rechtvaardigt. Dit heeft te maken met de verstrekkende gevolgen van ontbinding. Door een overeenkomst te ontbinden, bestaat deze immers niet langer en ontstaan zogenaamde ongedaanmakingsverbintenissen; partijen zijn gehouden alle reeds geleverde prestaties onder de overeenkomst terug te draaien. Bij de aanschaf van een materiële zaak kan dit heel simpel zijn (de zaak gaat terug naar de oorspronkelijke eigenaar en de betaalde gelden worden teruggestort / teruggegeven). Dit wordt echter anders als het bijvoorbeeld gaat om een bedrijfsovername, waarbij verschillende activa en passiva worden overgenomen.
Waarom ontbinding in een overeenkomst uitsluiten?
De gevolgen van het ongedaan moeten maken van geleverde prestaties, kunnen groot zijn. Zo zal het bij een bedrijfsovername lastig zijn om bepaalde zaken nog terug te draaien. Klanten zijn bijvoorbeeld al overgedragen en willen niet steeds van contracthouder wisselen. Hetzelfde zal gelden voor personeel. Daarnaast kan een bedrijfseigenaar de bepaalde activa en passiva reeds hebben geïntegreerd in zijn/haar nieuwe bedrijf, of kan hij/zij hier wijzigingen in aan hebben gebracht. De oorspronkelijke eigenaar kan niet controleren wat er in de tussenliggende periode met zijn activa en passiva is gebeurd. Het ongedaan maken van de geleverde prestaties kan dan onwenselijk zijn, en in sommige gevallen zelfs onmogelijk.
Door ontbinding uit te sluiten verkrijgen partijen daarnaast een bepaalde vorm van rechtszekerheid; zij weten zeker dat de overeenkomst die zij hebben gesloten zal blijven voortbestaan, en kunnen hun handelswijze en gedragingen hierop afstemmen. Dit kan met name van belang zijn wanneer het overnametraject moeizaam is verlopen of lang heeft geduurd. Bij ontbinding zouden dan alle inspanningen voor niets zijn gedaan (en vaak ook veel (juridische) kosten voor niks zijn gemaakt).
Waarom ontbinding niet uitsluiten?
De andere kant is dat door ontbinding uit te sluiten, partijen elkaar (en zichzelf) de mogelijkheid ontnemen om bepaalde zaken terug te draaien indien bijvoorbeeld de zaak toch niet is wat zij ervan verwacht hadden en de wederpartij hiervoor aansprakelijk is. Ook bij uitblijven van betaling van de koopsom, kan het geleverde niet worden teruggevorderd indien ontbinding is uitgesloten. Partijen worden dus beperkt in hun mogelijke rechtsmaatregelen.
Gedeeltelijk ontbinden?
Naast ontbinding bestaat ook de mogelijkheid tot partiële (gedeeltelijke) ontbinding. Hierbij wordt niet de gehele overeenkomst (voor zover op dat moment uitgevoerd) teruggedraaid, maar slechts een gedeelte hiervan. Men kan hierbij bijvoorbeeld denken aan aanpassing (doorgaans verlaging) van de koopprijs. Vaste rechtspraak is dat het uitsluiten van ontbinding in een overeenkomst, niet uitsluit dat de overeenkomst nog partieel kan worden ontbonden. Partiële ontbinding blijft dan dus nog wél mogelijk.
Dit heeft te maken met het hiervoor geschetste karakter van gehele ontbinding, en de moeilijkheden die dat met zich mee kan brengen. Dit is vaak de reden voor partijen om een dergelijk beding in een overeenkomst op te nemen. Voor partiële ontbinding geldt niet dat de gevolgen hiervan zodanig groot zijn, dat dit kan vallen onder een verbod tot algehele ontbinding. Als partijen hiervan willen afzien, dienen zij dit apart uit te sluiten in hun overeenkomst.
Conclusie
Het uitsluiten van ontbinding kan wenselijk zijn, gelet op de grote gevolgen van de ontbinding van een overeenkomst en de rechtszekerheid die partijen in bepaalde gevallen wensen te hebben. Het beperkt partijen echter wel in het nemen van rechtsmaatregelen. Het verdient daarom aanbeveling om per geval te bekijken of het uitsluiten van ontbinding in een overeenkomst wel of niet wenselijk is. Daarnaast geldt dat een verbod op ontbinding, partiële ontbinding niet uitsluit. Dit blijft dus wel mogelijk. Mochten partijen deze mogelijkheid ook willen uitsluiten, dient dit expliciet te gebeuren.
Heeft u vragen over dit artikel of over het opstellen van contracten? Neemt u gerust contact met ons op, wij helpen u graag verder!